Słowo „narracja” jest teraz bardzo modne. Jeżeli ktoś go użyje, to oznacza, że coś więcej wie i rozumie. To słowo wywodzi się z łaciny – narratio. W tłumaczeniu dosłownym to „opowiadanie”. Czyli: narracja to jakaś opowieść o czymś. Obecnie użycie słowa „narracja” sugeruje opowieść o czymś WAŻNYM.
W przestrzeni publicznej, nie tylko w Polsce, przeplatają się takie opowieści, mieszają się, a nawet konfrontują. Narracje wytwarzają: swój język, symbole, sekwencje, odwołania. Mają licznych zwolenników zapatrzonych w ową opowieść, w którą wierzą. Istotny jest akt wiary, na emocje.
Badaniami nad narracjami zajmuje się antropologia, ale także psychologia społeczna, socjologia. Od strony językowej zajmuje się tym zjawiskiem semiotyka, która synergicznie wiąże zagadnienia języka i logiki. Narracje bywają zwartymi konstruktami, posiadającymi swój „szyfr”. Można je deszyfrować. Wtedy można coś więcej zrozumieć.
Semiotycy twierdzą, że w przestrzeni publicznej można zaobserwować takie 3 narracje. Pierwsza to NARRACJA PATRIOTYCZNA. Druga to NARRACJA POSTĘPU. Trzecią nazywa się NARRACJĄ EMANCYPACYJNĄ.
Narracja patriotyczna, jak sama nazwa sugeruje, podmiotuje NARÓD, jego historię, sukcesy bądź porażki. Często odwołuje się do historii, pamięci, legend, tradycji, religii. Tworzy kody, bywa, że stereotypy. Narracja ta ma charakter narodowotwórczy. W wersji twardej ociera się o nacjonalizm. W działaniu posługuje się CELEBRACJĄ. Celebruje się zatem: defilady, akademie, przemarsze, rocznice, wszelakie upamiętniania. Celebracja jest hieratyczna i pomnikowa.
Narracja postępu, to także zwarty system, gdzie podmiotem jest społeczeństwo, ale na piedestale jest nauka, wiara w postęp, ideały Oświecenia, rozwój cywilizacji technicznej i humanistycznej. Bywa, że ta narracja jest protekcjonalna, nonszalancka. W działaniach nastawia się na PROMOCJĘ ponadczasowych idei postępu, szczęścia człowieka na ziemi. W promocji często piętnuje ciemnotę, zabobon i tak staje się czasem irytująco przemądrzała.
Narracja emancypacyjna centralizuje zagadnienie GRUPY, jakiejś wybranej grupy społecznej, którą czyni punktem odniesienia. Są to często grupy, które w przeszłości były defaworyzowane. Takich grup było wiele: nie-biali, kobiety, mniejszości seksualne, niepełnosprawni, itp. W zestawie działań tej narracji jest piętnowanie, wyznawanie win, publiczna pokuta. To ma doprowadzić do zadośćuczynienia i należnego upodmiotowienia poniżanych grup społecznych.
W przestrzeni publicznej przeplatają się te narracje. Tworzą się fronty walki. Patrioci będą zwalczać, szykanować Postępowców i odwrotnie. Trudno im się dogadać, w zasadzie jest to niemożliwe.
Patrioci oskarżają Postępowców o narodową zdradę, o kanalizującą się postawą kosmopolityczną. Postępowcy zarzucają Patriotom obskurancki anachronizm.
Częściej Postępowcy „trzymają razem” ze zwolennikami emancypacji. Chociaż i tutaj dochodzi do ostrego sporu, bo Postępowcy to byli ciemiężyciele, którzy powinni się kajać, a najczęściej tego nie robią dostatecznie mocno, wedle zwolenników narracji emancypacji.
Patrioci czasami dogadują się ze zwolennikami emancypacji przeciw Postępowcom. Gdy ci ostatni piętnują prosty lud, to dochodzi do zaskakującego sojuszu w obronie poniżanego ludu, który wcale nie musi siedzieć cicho. To postępowy prymus ma się powściągnąć.
Najczęściej jednak między zwolennikami tych trzech narracji dochodzi do ostrych sporów, które są dodatkowo napędzane naiwną wiarą w możliwość wzajemnego przekonania się. To zazwyczaj nie jest jednak możliwe. Reakcją na to jest szykanowanie, szyderstwa, tzw. hejt. I to jest jego PRAŹRÓDŁO.
Psychologia społeczna twierdzi, że wzajemne szykanowanie się nie działa. Taka strategia nie jest także sposobem na przeciąganie zwolenników innych narracji na swoją stronę. Przynosi to ODWROTNY skutek. Zwolennicy poszczególnych narracji utwardzają swoje stanowiska, a nawet biorą na sztandary szykany, jako swoje NOWE hasła.
Ludzie mają relatywnie duży ładunek PRZEKORY. Ona bywa najczęściej irracjonalna, ale człowiek taki już jest, tyle racjonalny, co irracjonalny.
Podobno najlepiej tworzyć swoje WŁASNE narracje, a nie zwalczać inne już istniejące. Inżynierowie obróbki społecznej twierdzą, że tak można pozyskać zwolenników. Ta prosta reguła w rękach spin doktorów politycznych może dać sukces wyborczy.
Trzeba zdawać sobie sprawę z tych zagadnień, procesów, inklinacji. Na początku trzeba obniżyć emocje, powściągnąć żarliwość, odejść od BINARNEGO myślenia.
