Człowiek funkcjonuje dzięki białkom. To tak prosta prawda, że staje się truizmem. Sprawa jest jednak skomplikowana i to bardzo. Chodzi o METABOLIZM. W dużym skrócie, to pozyskiwanie energii i węgla przez komórkowe organizmy.
Metabolizm to niszczenie cząsteczek pożywienia i poprzez to pozyskiwanie energii wiązań tych cząsteczek. Energia jest potrzeba do życia komórek. W wyniku tego niszczenia powstaje surowiec, budulec. Pozyskiwany jest WĘGIEL. Z cegiełek węgla budowane są nowe komórki.
To nawet oczywiste, że do tworzenia każdej konstrukcji potrzebna jest energia i surowiec. To mocno intuicyjne. W takiej formie genetyka jest dostępna dla każdego, nawet ucznia podstawówki, czy przedszkola.
Ssaki odżywiają się białkiem, których cząsteczki ROZBIJAJĄ dzięki białkom, po to aby stworzyć komórki, które są białkami.
To takie jakby potrójne znaczenie białek: z białek… dzięki białkom… dla białka…
Istnieją różne i skomplikowane funkcje białek. Odpowiadają za enzymy „niszczące” inne cząsteczki, działania transportowe, skurcze, tworzenie nowych komórek, aktywność mięśni. Kluczowa jest aktywność REGULACYJNA białek.
Niszczenie i budowanie to kluczowa rola białek. Białka odpowiedzialne za to nazywa się ENZYMAMI. One ciągle pracują. Organizm może używać ich wielokrotnie. Mają stosunkową prostą budowę. Składają się z kilkudziesięciu aminokwasów. Aminokwas składa się z kilkunastu atomów. Czyli enzym to kilkaset atomów.
Enzymy i inne białka potrzebne są do prowadzenia różnych i skomplikowanych reakcji chemicznych organizmu. Z jednej strony są „narzędziami”, ale tymi narzędziami trzeba ZARZĄDZAĆ – monitorować, regulować, sterować. Trzeba jakiejś stałej INSTRUKCJI.
Ta instrukcja to właśnie DNA. Można to definiować jako SYSTEM INFORMACJI. W końcu instrukcja obsługi mówi: co, kiedy, jak.
DNA to metaforycznie taki … kierownik budowy. Sam nie uczestniczy bezpośrednio w pracach fizycznych, ale bez niego budowanie nie jest możliwe, bo białka-enzymy nie będą wiedzieć, co robić.
Teraz się sprawa nieco komplikuje. Białka są potrzebne do odczytywania DNA, a DNA zawiera instrukcję do obsługi białek. Jak to rozumieć, bo jest wrażenie sprzeczności?
Dzięki metaforze z budową i kierownikiem idzie to pojąć… Kierownik (DNA) nie komunikuje się bezpośrednio z enzymami (robotnikami). Potrzebuje pośrednika, który przenosi informację do enzymów-robotników.
Tym pośrednikiem, posłańcem jest RNA.
RNA jest cząsteczką – związkiem chemicznym – formą białka. RNA pełni rolę PRZENOŚNIKA w tym obiegu informacji, pomiędzy DNA, a białkiem-enzymem.
DNA to informacja – instrukcja. RNA to cząsteczka, która przenosi informacje instrukcji.
Teraz łatwiej zrozumieć DOGMAT genetyki, wielką SEKWENCJĘ.
- DNA się REPLIKUJE.
- Następuje TRANSKRYPCJA DNA na RNA.
- Potem TRANSLACJA na białko.
Można to intuicyjnie i po sztubacku zrozumieć tak: DNA to instrukcja, która można kopiować, powielać (jak książkę). Informacje DNA (instrukcji) trzeba przełożyć (transkrybować) na cząsteczkę RNA, która dokonuje przenoszenia informacji (translacji) bezpośrednio na białko-enzym w procesie reakcji chemicznej.
Na początku jest JAK – to instrukcja DNA. Potem jest KOMU – to przełożenie poleceń instrukcji na RNA. Na końcu jest KTO – to działanie enzymów.
W metaforze „budowlanej” idzie to tak: kierownik budowy (DNA) wie JAK. Potem jest posłaniec (RNA), który przenosi polecenia kierownika do robotników (enzymów). Tak się odbywa budowanie.
Czy idzie to rozumieć, nawet w tak uproszczonym i dyletanckim opisie? Wszystko, co bardzo trudne, w wielkim wysiłku, można przenieść na prosty język. Dla zrozumienia potrzebne są NA POCZĄTKU uproszczenia.
Na początku tak należy mówić i uczyć w szkołach podstawowych.
