Twardy pozytywizm prawniczy poniósł ostateczną porażkę w Auschwitz. Wykonywanie rozkazów suwerena musi mieć swoje granice. Władza może być zła, a taka władza może ustanawiać złe prawo i wydawać złe rozkazy. Poza tym władza się zmienia i wraz z nią nie mogą się zmieniać prawa. Musi być zatem inne źródło prawa niż zakorzenione w przejściowej władzy.
Herbert Hart podaje rozwiązanie. Człowiek jest źródłem prawa. To zdumiewająco proste rozwiązanie. Ale przecież ludzie, czyli człowiek, sprawują władzę. Rolę człowieka należy rozumieć inaczej.
Punktem wyjścia dla prawa są pojęcia ogólne. One są zakotwiczone w języku. Już samo pojęcie REGUŁY ma charakter językowy. Reguły muszą określać sposób swojej zmiany. Powinny jasno wskazywać adekwatność reguły do poszczególnej sytuacji. No i wreszcie powinny określać procedurę stosowania reguł.
Trzeba przewidzieć w systemie prawnym, jak usuwać wady reguł: statyczności, niepewności i nieskuteczności. To zależy od ludzi i zgodności języka. Ale to jest PROCES.
Prawa-reguły muszą się sprawdzić w działaniu. Kto o tym orzeka, że się sprawdziły? Orzekają konkretni ludzie stosujący prawo. To są sędziowie, prawnicy i urzędnicy. To oni dokonują obróbki. Musi nastąpić UZNANIE. To jest ciągłe ucieranie się prawa, jego reguł.
Uznanie to swoista relacja, gra pomiędzy ustawodawcą a stosującymi prawo – sędziami, prawnikami, urzędnikami. Nie ma walidacji prawa przez moralność. Kluczowa tutaj jest rola prawników. Sędziowie posiadają wolność w interpretacji reguł prawa. To zakłada, że mogą istnieć dwa PRAWIDŁOWE rozstrzygnięcia. Tutaj pojawia się problem. Matematyka i logika przyzwyczaiła nas do jednego prawidłowego rozstrzygnięcia.
A może prawo nie składa się tylko z reguł? Może pochopny jest rozdział prawa i moralności? A może istnieje coś, co może uzupełnić reguły? Tak, aby jednak istniało tylko jedno prawidłowe rozstrzygnięcie.
